Ponadto, tak wysoka ranga zasady zrównoważonego rozwoju w hierarchii polskich źródeł prawa wpływa również na podejście Polski do projektowanych i uchwalanych na poziomie unijnym przepisów a także na sposób ich implementacji do polskiego porządku prawnego (w artykule na temat CSDDD wspominałem np. że Polska była jednym z orędowników znacznie bardziej restrykcyjnych przepisów niż ostatecznie uchwalone na poziomie UE). Wreszcie, nawet bez funkcjonowania przepisów unijnych, państwo polskie powinno uwzględniać zrównoważony rozwój wśród podstawowych dyrektyw swojego działania.

Artykuł został opublikowany w ramach cyklu "Zrównoważone ubezpieczenia" 25 lipca 2024 r. w Dzienniku Ubezpieczeniowym.

Uznanie, że zasada zrównoważonego rozwoju jest zasadą ustrojową rangi konstytucyjnej powoduje, że powinny stosować się do niej wszelkie organy państwa. Państwo musi kierować się nią w procesie stanowienia prawa przez władzę ustawodawczą, ale też jego stosowania przez władzę wykonawczą i sądowniczą.

Ten kierunek zdawał się też potwierdzać Trybunał Konstytucyjny. Np. w wyroku z 6 czerwca 2006 r., K 23/05, Trybunał Konstytucyjny stwierdził: W ramach zasad zrównoważonego rozwoju mieści się nie tylko ochrona przyrody czy kształtowanie ładu przestrzennego, ale także należyta troska o rozwój społeczny i cywilizacyjny, związany z koniecznością budowania stosownej infrastruktury, niezbędnej dla - uwzględniającego cywilizacyjne potrzeby - życia człowieka i poszczególnych wspólnot. Idea zrównoważonego rozwoju zawiera więc w sobie potrzebę uwzględnienia różnych wartości konstytucyjnych i stosownego ich wyważenia.

Konsekwencje uznania zrównoważonego rozwoju za zasadę ustrojową

Uznanie, że zasada zrównoważonego rozwoju jest zasadą ustrojową rangi konstytucyjnej powoduje, że powinny stosować się do niej wszelkie organy państwa. Państwo musi kierować się nią w procesie stanowienia prawa przez władzę ustawodawczą, ale też jego stosowania przez władzę wykonawczą i sądowniczą. Jej konsekwencją może być także zaskarżanie do Trybunału Konstytucyjnego aktów prawnych w związku z ich niezgodnością z zasadą zrównoważonego rozwoju (Z. Bukowski, Konstytucyjne podstawy obowiązków państwa w zakresie ochrony środowiska, Pr.i Środ. 2002, nr 4, s. 63-73).

W mojej ocenie należy zgodzić się z podejściem, zgodnie z którym konstytucyjna zasada zrównoważonego rozwoju nie jest ograniczona wyłącznie do kwestii ochrony środowiska, ale ma szersze znaczenie. Obecnie taka interpretacja jest dodatkowo uzasadniona ewolucją pojęcia oraz regulacji dotyczących zrównoważonego rozwoju w ostatnich latach, które wyraźnie wykraczają poza kwestie środowiskowe, obejmując wszystkie elementy wynikające z akronimu ESG.

Tradycyjnie też za rozwinięcie zasady zrównoważonego rozwoju uważa się przepisy dotyczące ochrony środowiska znajdujące się w ustawie zasadniczej. Np. art. 74 ust. 1, zgodnie z którym: Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom, czy też art. 74 ust. 4 Konstytucji RP, stanowiący: Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska.

Konstytucyjna zasada zrównoważonego rozwoju: nie tylko środowisko

Sformułowanie zasady zrównoważonego rozwoju w art. 5 Konstytucji RP rozumiane jest przez konstytucjonalistów dwojako – albo jako zasada dotycząca wyłącznie ochrony środowiska, albo jako ogólna zasada ustrojowa wykraczająca poza kwestie środowiskowe. Dyrektywa kierowania się zasadą zrównoważonego rozwoju została bowiem umiejscowiona po przecinku na końcu przepisu, co może sugerować odniesienie do wszystkich wymienionych w nim obowiązków państwa. Z drugiej strony, usytuowano ją bezpośrednio po obowiązku zapewnienia ochrony środowiska.

W mojej ocenie należy zgodzić się z podejściem, zgodnie z którym zasada zrównoważonego rozwoju nie jest ograniczona wyłącznie do kwestii ochrony środowiska, ale ma szersze znaczenie (np. A. Bałaban, Konstytucyjna zasada zrównoważonego rozwoju, w: L. Garlicki (red.), A. Szmyt (red.), Sześć lat Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Doświadczenia i inspiracje; B. Rakoczy [w:] Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej [w:] Prawo ochrony środowiska. Komentarz). Obecnie taka interpretacja jest dodatkowo uzasadniona ewolucją pojęcia oraz regulacji dotyczących zrównoważonego rozwoju w ostatnich latach, które wyraźnie wykraczają poza kwestie środowiskowe, obejmując wszystkie elementy wynikające z akronimu ESG.

prawo i zrównoważony rozwój dla ubezpieczeń

Zgodnie z art. 5 Konstytucji RP: Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.

Masz pytania dotyczące zrównoważonych ubezpieczeń? Napisz do mnie!

Podobne wpisy

Zrównoważony rozwój i ESG kojarzą się powszechnie ze źródłem, jakim jest Unia Europejska. To na szczeblu unijnym tworzone są ostatnimi czasy najważniejsze regulacje w tym zakresie, które dotychczas były przedmiotem artykułów w „Zrównoważonych ubezpieczeniach”. Tymczasem, co może być dla wielu osób zaskoczeniem, zasada zrównoważonego rozwoju do polskiego systemu prawnego została wprowadzona wiele lat przed wejściem Polski do Unii Europejskiej. Wynika ona bowiem bezpośrednio z Konstytucji PR z 2 kwietnia 1997 r. Co więcej, zasada zrównoważonego rozwoju jest uznawana za podstawową konstytucyjną zasadę ustrojową.

Umiejscowienie zasady zrównoważonego rozwoju w Konstytucji RP

Zgodnie z art. 5 Konstytucji RP: Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.

Zasada zrównoważonego rozwoju w art. 5 znalazła się obok podstawowych wartości konstytucyjnych. Wymieniana jest bowiem wśród takich wartości jak niepodległość i nienaruszalność terytorium czy też wolności i prawa człowieka i obywatela. Ponadto, art. 5 Konstytucji RP znajduje się w towarzystwie podstawowych zasad ustrojowych jak np. zasada demokratycznego państwa prawnego (art. 2), zasada praworządności (art. 7) czy trójpodziału władzy (art. 10). Otoczenie, w jakim znajduje się zasada zrównoważonego rozwoju, wskazuje zatem na jej wysoką wagę z punktu widzenia funkcjonowania państwa i obywateli.