Podsumowanie

Podsumowując, w Polsce obowiązują przepisy sankcjonujące greenwashing, których naruszenie może rodzić dla ubezpieczycieli istotne ryzyko prawne i reputacyjne. Co więcej, niebawem pojawią się kolejne regulacje, które dodatkowo zwiększą to ryzyko, skupiając uwagę organów ochrony konsumentów na zjawisku greenwashingu. Coraz większy nacisk na krajowe organy nadzoru, dotyczący działań nadzorczych nad zakładami ubezpieczeń w zakresie greenwashingu, wywiera także EIOPA. Mając to na uwadze, kluczowe jest obecnie stworzenie procedur wewnętrznych, które będą zapobiegać ryzyku greenwashingu oraz budować w organizacji świadomość jego istnienia oraz konsekwencji z nim związanych.

Artykuł został opublikowany w ramach cyklu "Zrównoważone ubezpieczenia" 5 grudnia 2024 r. w Dzienniku Ubezpieczeniowym.

Ujawnienia dokonywane na podstawie CSRD oraz SFDR są naturalnie narażone na ryzyko greenwashingu i związane z nim sankcje prawne. Zakłady ubezpieczeń ujawniają bowiem w ich ramach szczegółowe informacje odnoszące się do kwestii ESG, a manipulowanie nimi w jakikolwiek sposób może wprowadzać w błąd inwestorów, klientów, czy też organy nadzoru.

4. Regulacje dotyczące ujawnień ESG

Z punktu widzenia greenwashingu niezwykle istotne są także przepisy, które zobowiązują zakłady ubezpieczeń do dokonywania ujawnień ESG. Mam tu w szczególności na myśli SFDR oraz CSRD wraz z ustawą implementującą tę dyrektywę w Polsce. O każdej z tych regulacji pisałem szczegółowo w poprzednich artykułach (Nowa klasyfikacja produktów w ramach SFDR na horyzoncie?; CSRD: podstawowe informacje o raportowaniu zrównoważonego rozwoju).

To, na co chcę zwrócić w tym miejscu uwagę, to fakt, że ujawnienia dokonywane na ich podstawie są naturalnie narażone na ryzyko greenwashingu i związane z nim sankcje prawne. Zakłady ubezpieczeń ujawniają bowiem w ich ramach szczegółowe informacje odnoszące się do kwestii ESG, a manipulowanie nimi w jakikolwiek sposób może wprowadzać w błąd inwestorów, klientów, czy też organy nadzoru.

Warto pamiętać, że obecnie Prezes UOKiK prowadzi postępowania odnoszące się do potencjalnego greenwashingu w ramach informacji ujawnianych w dobrowolnych raportach ESG przez duże spółki i zapowiada kolejne działania. Z kolei ustawa wdrażająca w Polsce zawiera m. in. przepisy karne sankcjonujące posługiwanie się nierzetelnymi informacjami w sprawozdaniach zrównoważonego rozwoju.

5. Publikacje EIOPA

Pomimo że publikacje EIOPA (m.in. opinie, porady, wytyczne, raporty) dotyczące greenwashingu nie stanowią „twardego” prawa, mają znaczący wpływ na praktykę organów nadzoru i stosowanie prawa. Są to dokumenty, które najlepiej obrazują kontekst przepisów prawa i wyjaśniają kwestie, których nie znajdziemy w obowiązujących regulacjach (np. przywołana na wstępie definicja greenwashingu nie została uwzględniona w „twardych” regulacjach, a właśnie w dokumentach EIOPA).

Do najważniejszych dokumentów wydanych przez EIOPA w tym zakresie, z którymi zalecam się zapoznać, należą:

► Porada EIOPA dla Komisji nt. greenwashingu z 4 czerwca 2024 r.

► Opinia EIOPA dot. greenwashingu z 30 kwietnia 2024 r.

Na temat obu wyżej wymienionych pisałem już w poprzednich artykułach, dlatego zachęcam do lektury (EIOPA: dodatkowa sekcja w IPID, klasyfikacja zrównoważonych produktów i inne sposoby na greenwashing w sektorze non-life; Oświadczenia dotyczące zrównoważonego rozwoju pod lupą nadzoru).

W kontekście rozporządzenie delegowanego 2021/1257 w mojej opinii za greenwashing można uznać m.in. brak prawidłowego zarządzania produktem ubezpieczeniowym uwzględniającym cele klientów związane ze zrównoważonym rozwojem (np. oznaczanie jako „zielonego” produktu, który nie przeszedł pełnej i udokumentowanej ścieżki proceduralnej uwzględniającej cele klientów związane z kwestiami środowiskowymi). 

2. Dyrektywa antygreenwashingowa

W bardzo dużym skrócie, dyrektywa antygreenwashingowa wprowadzi do przepisów o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym bardziej szczegółowe regulacje zakazujące greenwashingu. Dyrektywie antygreenwashingowej, którą Polska musi implementować do 26 marca 2026 r., poświęciłem cały odrębny artykuł, dlatego zachęcam do jego lektury w celu uzyskania bardziej szczegółowych informacji (Dyrektywa antygreenwashingowa: nieuczciwe praktyki handlowe z obszaru ESG). Aktualizacja na temat jej wdrożenia w Polsce w stosunku do artykułu: obecnie Prezes UOKiK prowadzi wstępne konsultacje w tym zakresie. Uwagi można składać do 6 grudnia.

3. Rozporządzenie delegowane 2021/1257

Choć rozporządzenie delegowane 2021/1257 nie posługuje się bezpośrednio pojęciem greenwashingu, to należy je zakwalifikować jako jedną z kluczowych regulacji dla tego zjawiska w ubezpieczeniach. Rozporządzenie, poprzez zmianę rozporządzenia delegowanego 2017/2358, wprowadziło zasady proceduralne, na jakich zakłady ubezpieczeń mają zarządzać produktem ubezpieczeniowym, uwzględniającym cele klientów związane ze zrównoważonym rozwojem (szczegóły znajdują się w jednym z moich poprzednich artykułów Regulacje ESG dot. zarządzania produktem ubezpieczeniowym po dwóch latach obowiązywania: fakty i mity). W kontekście rozporządzenie delegowanego 2021/1257 w mojej opinii za greenwashing można uznać m.in. brak prawidłowego zarządzania produktem ubezpieczeniowym uwzględniającym cele klientów związane ze zrównoważonym rozwojem (np. oznaczanie jako „zielonego” produktu, który nie przeszedł pełnej i udokumentowanej ścieżki proceduralnej uwzględniającej cele klientów związane z kwestiami środowiskowymi). 

prawo i zrównoważony rozwój dla ubezpieczeń

Bardzo ważna jest świadomość, że już dziś w polskim prawie istnieją przepisy, które stanowią podstawę do sankcjonowania greenwashingu. Do takich regulacji trzeba przede wszystkim zaliczyć:

► ustawę z 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym oraz

► ustawę z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów.

Masz pytania dotyczące zrównoważonych ubezpieczeń? Napisz do mnie!

Podobne wpisy

O greenwashingu w ramach „Zrównoważonych ubezpieczeń” pisałem już wielokrotnie. Zazwyczaj były to jednak teksty, które dotykały greenwashingu przy okazji istotnych dla rynku ubezpieczeniowego zdarzeń dotyczących ESG, takich jak publikacja raportów na temat greenwashingu, przyjęcie dyrektyw unijnych, czy zmiany w polskich ustawach. Tym razem postanowiłem podejść do tematu bardziej przekrojowo.

Ten artykuł jest krótkim przewodnikiem po przepisach dotyczących greenwashingu, które trzeba znać. To mój subiektywny wybór najważniejszych regulacji z punktu widzenia sektora ubezpieczeniowego (przy czym niektóre punkty dotyczą bardziej pewnych grup przepisów niż jednej ustawy czy dyrektywy), dlatego katalog nie jest zamknięty.

Greenwashing: praktyka wprowadzająca w błąd

Zanim przejdę do omówienia regulacji, które wybrałem, pragnę przypomnieć co należy rozumieć przez greenwashing. Zgodnie z definicją EIOPA, którą zaleca ona stosować podmiotom nadzorowanym w swoich regulacjach wewnętrznych: Greenwashing to praktyka, w której oświadczenia, deklaracje, działania lub komunikaty związane ze zrównoważonym rozwojem nie odzwierciedlają w sposób jasny i uczciwy rzeczywistego profilu podmiotu, produktu lub usługi finansowej w zakresie zrównoważonego rozwoju, co może wprowadzać w błąd konsumentów, inwestorów lub innych uczestników rynku.

1. Obowiązujące w Polsce ustawy chroniące konsumentów

Bardzo ważna jest świadomość, że już dziś w polskim prawie istnieją przepisy, które stanowią podstawę do sankcjonowania greenwashingu. Do takich regulacji trzeba przede wszystkim zaliczyć:

► ustawę z 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym oraz

► ustawę z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów.

Jeśli chodzi o ustawę o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, to różne przejawy greenwashingu (na poziomie produktu, jak również podmiotu) mogą być uznane za nieuczciwe praktyki rynkowe (art. 4 ust. 1 ustawy). Z samej definicji greenwashingu wynika, że zazwyczaj będzie on kwalifikowany jako działanie wprowadzające w błąd (np. rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji albo prawdziwych informacji, ale w sposób mogący wprowadzać w błąd; art. 4 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy) albo jako zaniechanie wprowadzające w błąd (np. zatajanie istotnych informacji na temat produktu albo nieprzekazywanie ich w sposób jasny; art. 5 ust. 3 pkt 1 ustawy). W przypadku stwierdzenia greenwashingu kwalifikowanego jako nieuczciwa praktyka rynkowa, z roszczeniami mogą wystąpić sami konsumenci lub inne podmioty, np. Rzecznik Finansowy.

Zgodnie z ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów greenwashing może być uznany za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów (art. 24 ust. 1 i 2 ustawy). Taka praktyka to m.in. naruszenie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji oraz stwierdzona nieuczciwa praktyka rynkowa w rozumieniu ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Nie można też wykluczyć, że w pewnych sytuacjach greenwashingiem będą także klauzule OWU, co mogłoby prowadzić do uznania ich za niedozwolone postanowienia umowne (art. 23a ustawy). Stwierdzenie greenwashingu w powyższych formach wiązać się będzie z ryzykiem postępowania wszczętego przez Prezesa UOKiK i możliwymi dotkliwymi sankcjami administracyjnymi.